توسعه کشاورزی فراسرزمینی ضرورت اصلی در مدیریت آب

ه منظور حفظ منابع پایه تولید بخش کشاورزی و ارتقای امنیت غذایی و سایر نیازهای صنعتی کشور، طرح (کشاورزی فراسرزمینی) با تصویب آئین‌نامه آن توسط هیات وزیران در مورخ ۲۹/۱/۹۵ رسما در دستور کار دولت جمهوری ایران قرار گرفت و در حال حاضر این طرح در ۱۷ کشور در مرحله اجرا و یا مذاکره است.

ماهنامه ثروت ملل در گزارشی ضرورت کشت فراسرزمینی در دوران خشکسالی را مورد بررسی قرار داده است.

در این گزارش آمده است: تصویب آئین نامه مربوط به طرح کشاورزی فراسرزمینی بهره‌برداری از منابع‌، عوامل، ظرفیت‌ها و امکانات سایر کشورها برای تولید محصولات کشاورزی مورد نیاز در راستای حفظ منابع پایه تولید و ارتقای امنیت غذایی و سایر نیازهای صنعت غذایی و وابسته به کشاورزی کشور است. بنابراین برای تبیین ضرورت ورود کشور در این مرحله با توجه به محدودیت منابع پایه کشاورزی یعنی آب و خاک و لزوم صیانت از آن برای توسعه پایدار متوازن بخش کشاورزی، تحلیل وضعیت تولید برخی از محصولات اساسی کشاورزی لازم به نظر می‌رسد.

به عنوان مثال، ذرت دانه‌ای یکی از محصولات اساسی و راهبردی کشور به‌شمار می‌رود که در صنعت دام و طیور و نیز تولید روغن خوراکی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. براساس آمار و اطلاعات موجود در حال حاضر سطح برداشت این محصول در کشور ۱۷۵ هزار هکتار و میزان تولید آن یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن است. درحالی که نیاز کشور به این محصول ۶٫۵ میلیون تن برآورد می‌شود. بنابراین تراز تولید و مصرف ذرت دانه‌ای در ایران ۵٫۲ میلیون تن منفی است که از طریق واردات تامین می‌شود و مقدار قابل توجهی از منابع ارزی کشور را از چرخه اقتصاد خارج می‌کند. به‌طور مثال در سال ۹۵ رقمی معادل ۱۵۰۰ میلیارد دلار هزینه واردات این محصول شده است. بر اساس طرح توسعه کشت ذرت وزارت جهادکشاورزی می‌توان برآورد کرد که با افزایش توامان افقی و عمودی عملکرد این محصول حداکثر تولید سالانه به ۳ میلیون تن خواهد رسید که با این وضعیت نیز چشم انداز تراز تولید و مصرف ۳٫۵ میلیون تن منفی و وابسته به واردات خواهدبود. لذا با عنایت به موارد مذکور از جمله محدودیت منابع پایه کشاورزی و نیاز آب بالای ذرت دانه‌ای، بهترین راهکار برای برون رفت از این چالش، روی آوری کشاورزی فراسرزمینی از یکسو و بهره‌وری حداکثری از ظرفیت‌های داخلی تولید این محصول استراتژیک از سوی دیگر است.

تولید محصولات راهبردی دانه‌های روغنی، از چالش های مهم بخش کشاورزی

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی کشاورزی فراسرزمینی از دیگر چالش‌های مهم بخش کشاورزی و اقتصاد کشور، تولید محصولات راهبردی دانه‌های روغنی است. درحال حاضر تنها ۶ درصد از نیاز مصرفی انواع روغن نباتی در داخل تولید می‌شود و ۹۴ درصد وابستگی به خارج وجود دارد که این موضوع علاوه بر تهدید امنیت غذایی، سالانه باعث خروج بخش مهمی از ارز کشور می‌شود. البته چنین وضعیتی به گونه ضعیف‌تر برای محصولاتی چون برنج، چغندرقند، نیشکر و حتی جو امکان‌پذیر بوده و پرداختن به کشاورزی فراسرزمینی در این زمینه‌ها ضروری است. در مجموع کشاورزی فراسرزمینی با توجه به محدودیت منابع پایه کشاورزی و در جهت دستیابی به تولید اقتصادی محصولات کشاورزی یک ضرورت اجتناب ناپذیر تلقی می‌شود.

در آئین نامه کشاورزی فراسرزمینی بنا به ماموریت‌های  تعریف شده و قانونی دستگاه‌های مرتبط برای وزارتخانه‌های جهادکشاورزی‌، امورخارجه، اقتصاد و دارایی، تعاون‌، کار و رفاه اجتماعی و نیز بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی، تکالیفی برای تشویق و حمایت از متقاضیان چه در بخش خصوصی و چه تعاونی تعریف و تعیین شده که هر یک در جای خود از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.

تامین ارز، مهمترین مولفه در تحقق اهداف کشاورزی فراسرزمینی

مهمترین مولفه در این خصوص نقش بانک مرکزی در تامین ارز مورد نیاز در قالب اعتبارخرید محصولات تولیدی و تکلیفی صندوق توسعه ملی در تامین تسهیلات موردنیاز متقاضیان کشاورزی فراسرزمینی در کشورهای هدف است. چنانچه حمایت‌های مالی لازم و مناسب از متقاضیان سرمایه‌گذاری در کشاورزی فراسرزمینی از سوی دولت صورت نگیرد ما در این عرصه از رقبای خود عقب خواهیم ماند و فرصت‌های مناسب موجود را از دست خواهیم داد.

عربستان، در حال بردن گوی رقابت در کشاورزی فرا سرزمینی

به‌طور مثال، عربستان پیش‌دستی کرده و با سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری در کشور اوکراین از صفر تا ۱۰۰ زنجیره تولید و ارزش ذرت را از طریق کشت و صنایع بزرگ ایجاد کرده و هم‌اکنون به‌عنوان یکی از تامین کننده‌های مهم نهاده‌های دامی و تولید انواع روغن نباتی جایگاه ویژه‌ای را در بازار جهانی به‌ویژه در ایران و سایر کشورهای حوزه خلیج فارس برای خود کسب کرده است. این در حالی است که این کشور از لحاظ مزیت‌های اقتصادی برای حضور در عرصه کشاورزی فراسرزمینی و نیز دانش فنی مورد نیاز آن در سطح بسیار پایینی قرار دارد و به هیچ وجه قابل مقایسه با کشور ما نیست، اما صرفا از ابزار و مولفه سرمایه‌گذاری بهره مناسب را جسته و جایگاه خوبی را در این زمینه به خود اختصاص داده است. منابع هنگفت ارزی برای تامین محصولات کشاورزی با نیاز آبی فراوان از طریق واردات آنها و نیز بالا بودن هزینه تولید این محصولات در داخل کشور بار مالی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی زیادی را بر دولت تحمیل و تولید در داخل را برای کشاورزان غیر اقتصادی می‌کند. لذا ایجاد فضای قانونی مناسب برای حمایت از توسعه سرمایه‌گذاری در کشاورزی فرا سرزمینی را الزام‌آور‌ کرده و بیانگر نقش بی‌بدیل مجلس شورای اسلامی در این زمینه است که نیازمند توجه و اهتمام جدی این ارگان تصمیم گیر باشد.

در کشاورزی فراسرزمینی نباید بی‌گدار و بدون برنامه عمل کرد و از استلزامات موفقیت در این عرصه برنامه‌ریزی ظریف‌، دقیق‌، علمی و همه جانبه‌گرا است‌. در غیر این‌صورت با چالش جدی مواجه خواهیم شد‌.

کشاورزی فراسرزمینی همچنان که از معنا و مفهوم آن پیداست چنانچه با رعایت ظرافت‌های خاص خود همراه شده و عالمانه و توسعه‌ای به آن نگریسته شود و در مراحل برنامه‌ریزی‌، اجرا و بازنگری توام با دقت باشد و سیستم‌های حمایتی در ابعاد مختلف به خوبی عمل کنند علاوه بر حفظ منابع پایه تولید و ارتقای ضریب امنیت غذایی و توسعه صنایع وابسته به کشاورزی، رونق اقتصادی در بخش کشاورزی و افزایش درآمد کشاورزان و بهبود شاخص‌های کیفیت زندگی در سطح ملی به‌ویژه جامعه روستایی و افزایش میل به ماندگاری در روستا و کاهش مهاجرت و در مجموع کمک به توسعه ملی و توسعه پایدار و متوازن کشاورزی و روستایی را به دنبال خواهد داشت.

مهمترین اولویت انتخاب کشورهای هدف برای کشاورزی فراسرزمینی

انتخاب کشورهای هدف برای کشاورزی فراسرزمینی دارای الویت های زیادی می باشد.

اقلیم مناسب برای کشت ، میزان بارندگی، استعدادهای فنی، ظرفیت نیروی انسانی، زیرساخت‌های ارتباطی، حمل و نقل، ثبات سیاسی و اقتصادی میزان بیکاری، روابط سیاسی و دیپلماتیک ایران با کشورهای یاد شده، کشورهای رقیب و حاضر در کشورهای مقصد و…

ولی شاید یکی از مهمترین اولویت ها را بتوان سهولت دسترسی به بازار هدف (ایران و یا صادرات مجدد) دانست.

محصولات مناسب برای کشت فراسرزمینی

در کشاورزی فراسرزمینی باید بر اساس بازار جهانی برنامه ریزی شود با الویت بازار هدف ایران.

روند تغییر تولید و مصرف محصولات کشاورزی باید مورد مطالعه قرار گیرد.

با توجه به میزان آب بر بودن محصولات از یک سو (آب مجازی یا جلوگیری از صادرات آب) و میزان وابستگی به محصولات مختلف، پیشنهاد می‌گردد بر روی دانه‌های روغنی و ذرت در کشورهای دارای اقلیم مناسب و با دسترسی آسان، توجه جدی صورت گیرد.

کشت فراسرزمینی با نگاه تولیدی که برطبق منابع مصرفی کشور میزبان دارد می تواند شکل بگیرد؛زیرا  بطورحتم با ایجاد پروسه تولید در کشت‌های فراسرزمینی در راستای مصرف منابع طبیعی کشور صرفه جویی بعمل خواهد آمد. محصولات مزارع اجاره ای ایران در کشورهای هدف، در صورت نیاز به کشور منتقل می شود و یا اینکه در همان منطقه به فروش می رسد.

مشکل اصلی در بحران آب، کمبود نیست بلکه مدیریت نادرست است

با تغییرات اقلیمی و کاهش منابع آبی و خاکی در برخی کشورها از جمله ایران، کشاورزی فراسرزمینی می‌تواند گزینه‌ای قابل تامل و راهگشا باشد. به ویژه برای کشورهایی که بحث آینده‌نگری را در اولویت کارهای خود قرار داده‌اند. البته نباید فراموش کرد که ورود به عرصه بین‌الملل، صرفا در مسائل اقتصادی خلاصه نمی‌شود و بحث‌های سیاسی، اجتماعی و منطقه‌ای را هم باید در آن لحاظ کرد. در این مسیر، کشورهایی که از قدرت بیشتری برخوردار بوده و گسترده‌تر و موثرتر عمل می‌کنند، موفق‌تر خواهند بود. بنابراین جاهایی که عرصه بین‌الملل بر ما تنگ می‌شود، رد شدن از موانع اینچنینی، به دولتمردان ما و نحوه مدیریت آنها ارتباط پیدا می‌کند تا با ذکاوت خود، تعامل با دنیا را گسترش دهند.

امروز مقوله فقر، دیگر مقوله‌ای منطقه‌ای نیست و به کل جهان مربوط می‌شود. به عنوان مثال، اگر فقر و گرسنگی، در میان مردم آفریقا گسترش یابد، بعد از مدتی تبعات آن دامنگیر کشورهای دیگر دنیا خواهد شد. زیرا در این شرایط، حجم مهاجرت‌ها افزایش یافته و اغلب مهاجران به کشورهایی می‌روند که بتوانند مشکل تامین غذای خود را حل کنند. پس نمی‌توان نسبت به فقر و گرسنگی در یک کشور بی‌تفاوت بود. به همین دلیل تعامل و همکاری میان کشورهای مختلف و همچنین توسعه کشاورزی فراسرزمینی، از جمله راهکارهایی است که تعامل در دنیا را ارتقا می‌بخشد.

 

 

فراسرزمینی فقط کشت نیست . کشاورزی و . . . .

تاریخ انتشار: ۱۶ تیر ۱۳۹۷


ثبت نظر

نام ()

ایمیل(برای عموم نمایش داده نمیشود) ()

شماره تماس